بررسی ویژگی‌های فیزیکومکانیکی دانۀ انجره (Urtica pilulifera) و بهینه‌یابی شرایط استخراج صمغ حاصل از آن به روش سطح پاسخ

در این پژوهش، خصوصیات هندسی، ثقلی و اصطکاکی دانۀ انجره موردارزیابی قرار گرفت. طول، عرض و ضخامت دانه‌ها به‌ترتیب 2/49، 1/98 و 0/78 میلی‌متر و میانگین‌های حسابی و هندسی قطر، ضریب کرویت و سطح دانه‌ها به‌ترتیب 1/75، 1/29 میلی‌متر، 0/52 و 5/31 میلی‌مترمربع به‌دست ‌آمد. دانسیتۀ واقعی، دانسیتۀ توده و درصد تخلخل دانه‌ها به‌ترتیب 1168/12، 19/457 کیلوگرم بر مترمکعب و 60/86 درصد و متوسط ضرایب اصطکاک استاتیکی بر سطوح تختۀ سه‌لایه، شیشه، لاستیک، فایبرگلاس و آهن گالوانیزه به‌ترتیب 0/28، 0/21، 0/34، 0/22 و 0/27 بود. در ادامه با استفاده از روش سطح پاسخ، شرایط بهینۀ استخراج موسیلاژ دانۀ انجره به‌عنوان منبع جدید هیدروکلوئیدی با هدف دستیابى به حداکثر میانگین سطح دانه‌ها بعد از اعمال تیمارها نسبت به میانگین سطح دانه‌های اولیه، راندمان استخراج و ویسکوزیته تعیین شد. برای‌این‌منظور تأثیر سه متغیر مستقل شامل دمای خیساندن (60-25 درجۀ سانتی‌گراد)، زمان خیساندن (4-0/5 ساعت) و نسبت آب به دانه (1:20 تا 1:60) توسط طرح آمارى مرکب مرکزى صاف بررسی شد. راندمان استخراج و ویسکوزیته به‌طور معنى‌دار (0/05>P) تحت‌تأثیر تمامى متغیرهاى مستقل قرار گرفتند، درحالى‌که تأثیر دما بر نسبت سطح دانه‌ها معنی‌دار نبود (0/05<P). براساس روش بهینه‌سازی عددی، شرایط بهینۀ استخراج صمغ دانۀ انجره به‌صورت دمای خیساندن 59 درجۀ سانتی‌گراد، زمان خیساندن 3/4 ساعت (204 دقیقه) و نسبت آب به دانه 1:40 تعیین گردید. در شرایط بهینه، مقادیر نسبت سطح دانه‌ها، راندمان استخراج و ویسکوزیته به‌ترتیب 2/39، 9/70 درصد و 6/25 میلی‌پاسکال/ثانیه به‌دست ‌آمد. نتایج این تحقیق ارزش کاربردی برای طراحی تجهیزات پس‌ازبرداشت، فراوری دانه‌های انجره و همچنین استخراج موسیلاژ از دانه‌ها دارد.